Yaşam

Ocak Ayı Doğum Günü Çiçeği Karanfil

Ocak geldi. Yeni umutlarla yeni bir yıl, 2022 başladı. Neler yaşamış olursak olalım, daima toparlanmak, yeniden ve umutla ayağa kalkmak ve yeniden başlamak gerek. Kaldığı yerden daha da güçlü devam edenlere bir demet karanfil sunalım ve yeni yıl sayfamızı Ocak ayı doğum günü çiçeği olan ve dünyanın tüm çiçekleri arasında gülleri küçük bir farkla izleyen bu güzelleri güzeli çiçekten söz ederek açalım istedik. 

Tarihi Türk Lehçelerinde “karanfül” diye geçtiğini ve Türk Dil Kurumu’na göre, Arapçadan geldiğini okusak da, Bilim adamları ona Dianthus caryophyllus demekteler. Neden “ Dianthus” derseniz, bu  sözcüğün mitolojideki, av tanrıçası Diana’dan geldiğini söylüyor bazıları. Öyküsü de şöyle; Diana başarısız bir avdan dönerken, flütünü çalmakta olan bir çobana denk gelir.  Avlanamamasının kızgınlığı ile zavallı çobanı çıkardığı gürültü için suçlar. Hırsını alamaz saldırıp gözlerini de oyar. Ancak, biraz sonra sakinleşir ve yaptıklarına çok pişman olur. İşte o anda, çobanımızın gözlerinin düştüğü yerlerde, masum kanın simgesi olarak kırmızı karanfiller açar.

Karanfil, her kültürde ve dinde kendine yer bulmuştur. Hıristiyan öykülerinde karanfillerin, İsa çarmıhı taşırken annesi Meryem’in gözlerinden dökülen yaşlarından büyüdüğü söylenir. İşte bu nedenle, annelik sevgisi ile ilişkilendirilmiştir ve ayrıca birçok Rönesans resminde de yer bulmuştur bu güzel çiçek.  Örneğin, Leonardo da Vinci’nin erken dönem eserlerinden olan ve Münih Alte Pinakothek’te sergilenen Karanfilli Madonna’sı, kucağında Bebek İsa ile oturan Bakire Meryem’i göstermektedir. Kıymetli giysiler giyen ve takılar takan Meryem sol elinde bir karanfil tutmaktadır.  Bebek İsa karanfile uzanmakta ve bu, kanı ve tutkuyu simgelemektedir.

Karanfilli Madonna – Leonardo Da Vinci

İlginçtir ki, birçok ülke milli simge olarak karanfili kullanmaktadır. Hollanda’da  beyaz karanfiller ülkenin II. Dünya Savaşındaki direnişini temsil ederken, İspanya ve Slovenya karanfili milli çiçekleri olarak kabul etmiştir. Ayrıca bazı ülkelerde, 1 Mayıs’ta sosyalizmi ve işçi hareketini simgeleyen kırmızı karanfiller taşınır. Fransa’da ise mor karanfiller geleneksel cenaze çiçeğidir.

Renklerden söz edince karanfillerin pek çok rengi olduğunu biliriz. Her birine farklı bir anlam yüklendiğini de bilirsek, belki karanfiller aracılığı ile bazen konuşmadan anlaşabiliriz. Örneğin, beyaz karanfil, saflık ve şans demektir. Hayranlığımızı ifade etmek istersek, açık kırmızı karanfil tercih edebiliriz. Koyu kırmızı karanfili ise aşk ve ilgi ilanına saklayabiliriz. Pembe karanfiller alırsak, şükran ifadesiyle karşı karşıyayız demektir. Buna karşın, sarı karanfil, hayal kırıklığına uğramış birinden gelebilir. Mor karanfillerle ise değişkenlik istediğimizi çıtlatmaya çalışabiliriz.

Sadece hisleri ifade etmek için tercih edilmemiştir karanfiller. Stresi azaltmak ve enerji vermek üzere de karanfile hep ihtiyaç duyulmuştur. Karanfil çayı ateşi düşürmek, mide ağrılarını azaltmak için; karanfil yağı cildi nemlendirmek, kırışıklıkları azaltmak ve bazı cilt hastalıklarını tedavi etmek üzere kullanılan doğal ilaçlar olmuştur, eskiden beri.

Doğadaki tüm güzellikleri dikkatle fark eden ve aktaran sanatçılar bu eşsiz güzelliğe de hemen eserlerinde yer vermişlerdir.  Karanfiller birçok sanatçıya, şaire ve yazara ilham vermiştir. Tarihimize baktığımızda Türk ve Osmanlı sanatında karanfilin büyük bir yer tuttuğunu görürüz. Osmanlı saray kilimlerinde, halılarda ve kumaşlarda desenler seçilirken doğadan esinlenilmiş, karanfil motifleri sıkça kullanılmıştır. *

Aynı şekilde,  çini sanatında da “gül, lale, karanfil, süsen, zerrin gibi has bahçelerin popüler çiçekleri ile meyve ağaçlarını, Osmanlıya özgü bir süsleme anlayışı ile bezeme sanatına mal etmiştir”. Mimari eserler içerisinde özellikle Mimar Sinan dönemine ait pek çok yapıda karanfillerin birçok örneğine rastlanmaktadır. **

Rüstem Paşa Camii çinilerinden bir örnek

Ebru sanatında da karanfilin en güzel örneklerini görmek mümkündür.  1990 yılında kaybettiğimiz ebru sanatı ustalarımızdan Mustafa Düzgünman’a ait bir karanfil ebrusu örneğini aşağıda görebilirsiniz.

Mustafa Esat Düzgünman, Çiçekli (Karanfil) Ebru

Ünlü ekspresyonist ressam Vincent van Gogh birkaç karanfilli vazo tablosu yapmıştır. Bunlardan biri 1886’da yapılan ve Amsterdam Stedelijk Müzesinde sergilenen Karanfilli Vazo’dur.

Fovist akımının öncüsü Fransız ressam Henri Matisse 1909’da Karanfilli Yeşilli Kadını resmetmiştir.

Kübizm akımının öncüsü Pablo Picasso’nun 1960’da litografi (taşbaskı) tekniği ile yaptığı karanfil çalışması ise şöyledir:

Şarkılar ve şiirlerde de yer bulmuştur karanfiller. Karanfillerin açtığı en güzel şarkılarımızdan biri Yeni Türkü tarafından bestelenmiştir. Onlara buradan selam edelim.

https://www.youtube.com/watch?v=O0QNVBC5o10

Sonra da Edip Cansever’in “Yerçekimli Karanfil”’i ile veda edelim;

Biliyor musun az az yaşıyorsun içimde
Oysaki seninle güzel olmak var
Örneğin rakı içiyoruz, içimize bir karanfil düşüyor gibi
Bir ağaç işliyor tıkır tıkır yanımızda
Midemdi aklımdı şu kadarcık kalıyor.

Sen karanfile eğilimlisin, alıp sana veriyorum işte
Sen de bir başkasına veriyorsun daha güzel
O başkası yok mu bir yanındakine veriyor
Derken karanfil elden ele.

Görüyorsun ya bir sevdayı büyütüyoruz seninle
Sana değiniyorum, sana ısınıyorum, bu o değil
Bak nasıl, beyaza keser gibisine yedi renk
Birleşiyoruz sessizce.

KAYNAKLAR:

*https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1519201185.pdf.

**Yıldırım S. Türk Çini Sanatında Karanfil. Sakarya Ünv. Sosyal Bilimler Enst. Yüksek Lisans Tezi, 2010

https://www.ftd.com/blog/share/carnation-meaning-and-symbolism

Toktaş P. TÜRK EBRU SANATÇILARININ KRONOLOJİK OLARAK İNCELENMESİ. AKDENİZ SANAT DERGİSİ, 2012, Cilt 5, Sayı 9; 123-132.

Efe K. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 2018;6(14): 167-83.

Cansever E. Yerçekimli Karanfil. YKY, 2017.

https://www.stedelijk.nl/en/collection/701-vincent-van-gogh-vaas-met-anjers

http://artsviewer.com/matisse-183.html

https://www.chairish.com/product/1560842/1960s-pablo-picasso-carnation-limited-edition-lithograph

Yasal Uyarı: Her hakkı www.superergen.com’a ait olan özgün içerik, Fikir ve Sanat Eserleri ve Türk Ceza Kanunu kapsamında korunmaktadır. https://www.superergen.com adresine çalışır durumda link verilerek alıntı yapılabilir.