Boy nasıl uzar?
Çocuklarda boy uzaması, kemiklerin uç kısımlarındaki büyüme plakları denilen kıkırdak dokunun gelişmesi ile sağlanır. Ergenlik döneminin sonunda büyüme plaklarının kapanmasıyla büyüme durur ve erişkin boyuna ulaşılmış olur.
Boy kısalığı nedir?
Boyun değerlendirilmesi için Dünya Sağlık Örgütü tarafından yaşa ve cinsiyete göre oluşturulmuş bir eğriden yararlanılır. Çocuğumuzun boyu ölçüldükten sonra çizgilere bakılarak ne kadar “normal” geliştiği hakkında bir fikir sahibi olunur. Boyun kısa olması, bu büyüme eğrilerinde boyun üçüncü persentilin (bir başka tanımla yaş ve cinsiyete göre ortalamanın iki standart sapmasının [SD]) altında olması demektir.
“Boy kısalığı” ile “büyüme geriliği” aynı anlama mı gelir?
“Büyüme geriliği”, boy kısalığından farklı bir durumdur. Bu çocuklarda da yaş ve cinse göre boy 3. persantil altındadır. Ancak buna ek olarak, yıllık büyüme hızı da normal değerlerin altında seyreder, yani çocuk sadece boyu ile tüm vücudu ile yeterli büyüyememekte, geri kalmaktadır.
Çocuklar neden yeterince uzayamazlar veya kısa boylu olurlar?
Normal büyümeden daha yavaş büyümek önemli bir sağlık sorununun habercisi olabileceği gibi sağlıklı çocuklar da kısa boylu olabilirler. Kısa boylu olmanın pek çok nedeni vardır.
Bu çocukların önemli bir kısmı sağlıklı çocuklardır:
- Aile bireylerinin kısa boylu olması. En sık görülen neden, budur. Tüm ufak tefek çocukların %40’ında ebeveynlerin biri yada ikisi birden minyon yapıdadır.
- Büyümenin ve ergenliğe geçişin gecikmesi. Bazı çocuklar hiçbir neden olmaksızın yavaş ilerleme gösterirler. Çocukluk çağında kısa boylu olan ve ergenliğe geç giren bir çocuğun daha sonra hızla geliştiğini ve erişkin olduğunda normal boya eriştiğini görebilirsiniz.
- İdyopatik (nedensiz) kısa boy. Bu çocuklar sağlıklıdır ve boylarının kısa olmasını açıklayacak bir hastalık veya ailesel bir yatkınlık bulunamaz.
Bazı hallerde ise altta yatan bir sağlık sorunu vardır. Şunlar görülebilir:
- Kalp hastalığı, astım, çölyak hastalığı, inflamatuvar barsak hastalığı, böbrek hastalığı, anemi, kemik hastalığı gibi bir sağlık sorunu.
- Hormon yetersizlikleri. Tiroid hormonu, büyüme hormonu eksikliği, diyabet veya Cushing gibi hastalıklar.
- Genetik hastalıklar. Down sendromu, Turner sendromu, Noonan sendromu gibi.
- Beslenme yetersizliği.
- Küçük doğmuş bebekler. Hamilelik sırasında gelişememiş veya doğduğunda normalden küçük bulunan bebekler.
- Bazı ilaç kullanımları. Astım veya dikkat eksikliği ilaçları gibi.
Hangi incelemeler yapılır?
Çocuğun büyümesini takip eden doktorlar büyüme grafiğinden yararlanırlar. Buna ek olarak, 7 yaş üzerindeki çocuklarda kemik yaşına bakılabilir. Kemik yaşı için sol el ve bileği içeren bir röntgen çekilir.
Bir çocuğun normalin altında büyüdüğünü saptayan doktor, bunun altında bir sağlık sorunu olup olmadığını anlamak ister. O durumda, bazı kan testleri, hormon ölçümleri, radyolojik incelemeler ve bazı hallerde daha da ileri testler gerekebilir.
Büyümenin değerlendirilmesi için en öncelikli inceleme boyun ölçülmesidir ama bu ölçümü dikkatle yapmak gerekir. Üç yaşından büyük çocuklarda boy ayakta ölçülür ve ölçüm duvara sabitlenmiş bir ölçüm çubuğu ile yapılır. Çocukların boyunun ayakkabısız olarak ve varsa saç tokaları çıkartıldıktan sonra ölçülmesi, topuklar, kalça, omuz ve baş duvara dayanacak şekilde pozisyon verilmesi, tam karşıya bakarken ve ayaklar bitişik iken ölçüm yapılması gereklidir.
Ergenlik çağındaki çocuklarda cinsel gelişim ve büyüme atağı başladıktan sonra yılda en az bir defa boy ve vücut ağırlığı ölçülmeli ve cinsel gelişim değerlendirilmelidir.
Boy ne kadar uzar?
Ergenlik döneminde görülen büyüme atağında, boy uzama hızının en üst düzeye ulaştığı döneme “Boy Uzama Atağı” denir. Boy uzama atağı 11-16 yaşları arasında genellikle iki – üç yıl kadar devam eder.
Erkeklerde boy uzama atağı 13-15,5 yaşları arasında olur ve yılda 10-16 cm’lik boy uzunluğu artışı görülür. Kızlarda ise, boy uzama atağı biraz daha erken, 11 yaş civarında başlar, yılda 9 cm’lik boy uzaması olur ve 13,5 yaş civarında sonlanır.
Boyca uzama hızı doruğuna kızlar ortalama 12, erkekler ise 14 yaşta erişir. Büyüme atağı döneminde, erkeklerde toplam 26-28 cm ve kızlarda 23-28 cm boy uzunluğu artışı olur. Ergenliğin sonunda erkek ve kızların boyları erişkin dönem boy uzunluklarının %98’ine ulaşır. Her iki cinste de büyüme patlamasından sonra yıllık büyüme hızı yavaşlar ve sol el bilek grafisiyle değerlendirilen kemik yaşı kızlarda 15, erkeklerde 17 yaşa geldiğinde tüm epifizler kapanır, büyüme sonlanır.
Peki, büyümekte olan çocuklarımızda BOYU UZATMAK İÇİN NELER ÖNERİLİYOR? Merak ediyorsanız, tıklayınız.
KAYNAKLAR:
- Pediatric Endocrinology Fact Sheet. Short Stature: A Guide for Families. www. pedsendo.org. 2014.
- Malkoç İ. Van Tıp Dergisi 2006; 13(2): 67-70.
- Normal Büyüme ve Endokrin Kontrolü. www.dicle.edu.tr
- Gönç EN ve ark. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2015; 58: 80-85.
Yasal Uyarı: Her hakkı www.superergen.com’a ait olan özgün içerik, Fikir ve Sanat Eserleri ve Türk Ceza Kanunu kapsamında korunmaktadır. https://www.superergen.com adresine çalışır durumda link verilerek alıntı yapılabilir.