Yazan: Dr. Sibel Şensu – 3 Mayıs 2022
Dünyada en sık karşılaşılan kronik hastalıklardan biri olan astım, akciğer içi hava yollarında mikrobik olmayan bir tür iltihap nedeniyle hava yolu duvarının daralması sonucu ortaya çıkan bir akciğer hastalığıdır. En sık semptomlar, tekrarlayan ve ataklar halinde gelen göğüste sıkışma hissi, nefes darlığı, öksürük ve hırıltılı solunumdur. Bu ataklara yol açabilecek faktörler arasında, ani hava ve ısı değişiklikleri (soğuk ve kuru hava), egzersiz, sigara dumanı, ev tozlarındaki organizmalar, (fırıncıların, kuaförlerin, boyacıların, çiftçilerin ve kereste ya da mobilya işinde, gıda sektöründe vb. çalışanların bulunduğu) iş yerlerinde maruz kalınan maddeler, küf mantarı, gıda katkı maddeleri, hayvan tüyü gibi alerjenler, böcek ısırma ve sokmaları, bazı ilaç yan etkileri, duygusal stres, polenler, hava kirliliği, bazı gazlar ve kokular (parfüm gibi) veya üst solunum yolu enfeksiyonları sayılabilir. Bu faktörler, hava yollarında bir tür iltihap başlatmakta ve hava yollarının daralması ile seyreden ataklara neden olmaktadır.
Astımın tedavisi olmasa da, uygun yönetimle normal ve sağlıklı bir hayat sürmek mümkündür. Görülme sıklığı giderek artmakta olan bu hastalık, ülkemizde 7 – 8 çocuktan ve 12 – 13 erişkinden birinde ortaya çıkabilmektedir. Dünyada 300 milyon kadar astımlı olduğu bilinmekte ve 2025’de 100 milyon kişinin daha ekleneceği öngörülmektedir. Astım sıklığı zengin toplumlarda daha yüksek olsa da, yoksul toplumlarda daha ağır seyretmektedir. Astım tedavisinin amacı, hastalığın kontrol altına alınması ve sağlanan bu durumun idame ettirilmesidir. Uygun ilaç tedavisi ile astımlılar günlük yaşamlarına hastalık nedeni ile herhangi bir kısıtlanma olmadan devam edebilirler. Astımı tamamen kontrol altında olan hasta sayısı her geçen gün artmakla birlikte, halen 4 astımlıdan biri yılda bir kez astım krizi nedeniyle acil servise başvurmaktadır. Astım kontrolünü güçleştiren etkenler arasında ilaçların doğru teknikle ve düzenli kullanılmamasının yanı sıra sigara dumanı, allerjik maddeler, kimyasallar gibi tetikleyicilere maruz kalmak ve obezite sayılabilir. Ülkemizde astımlı hastaların %10’undan fazlasının halen sigara içmekte olduğu ve %30 – 40’nın obez olduğu bildirilmiştir. Sigarayı bırakmanın ve obez hastaların kilo vermesinin, astımın kontrolünü kolaylaştırdığı gösterilmiştir.
Astım tedavisinin hedeflerinden biri, gelecek risklerin yani astım ataklarının ve buna bağlı gelişebilecek solunum fonksiyon kayıplarının önlenmesidir. Düzenli takip, hızlı tanı ve uygun tedavi ile çoğu astım atağı önlenebilir veya hafifletilebilir.
Ergenlik öncesinde erkek çocuklarında astım sıklığı ve bu nedenle hastaneye yatış oranları kız çocuklarına göre daha yüksektir. Ergenlikte bu değerler tersine dönmekte ve kadınlardaki üstünlük ellili yaşlara kadar devam etmektedir.
Ergenlikle birlikte gelen isyankarlık ve bağımsızlık ihtiyacı, astımlı gençler ve aileleri için özellikle zor olabilir. Astımlarını yıllardır sorumlu bir şekilde yöneten çocuklar, semptomlarla ilgili daha fazla sorun yaşamaya başlayabilir. Bu, hormonal değişikliklerden veya tutum ve davranış değişikliklerinden kaynaklanabilir.
İşte gençlerde sorunlara neden olabilecek birkaç şey:
“Normal” olma ihtiyacı: Gençler, kendilerini arkadaşlarından farklı kıldığını düşündükleri şeyler konusunda aşırı hassastırlar. İlaç alırken kendilerini “havalı” hissedebilirler. Toplum içinde astım nöbeti geçirme konusunda gergin olabilirler. Veya bir arkadaşının evinde, uğraşmaktan rahatsız oldukları astım tetikleyicileriyle karşılaşıyor olabilirler. Çocuğunuzu bu duygular hakkında konuşmaya teşvik ederek yardımcı olabilirsiniz. Siz, doktor ve çocuğunuz arasındaki iletişim hatlarını açık tutun.
Sigara: Sigara ve pasif içicilik ani ve şiddetli astım alevlenmelerine neden olabilir. Çocuğunuz sigara içmeye başlarsa veya sigara içenlerle vakit geçiriyorsa, astımını kontrol altında tutmakta büyük güçlük çekecektir.
Spor yapmak: Astımı olan herkes gibi, gençler de isterlerse spor yapmak da dahil olmak üzere sağlıklı, aktif hayatlar yaşayabilmelidir. Doktorunuza danışarak ve spor eğitmenlerini çocuğunuzun astımı hakkında bilgilendirerek çocuğunuzun aktif bir hayat sürmesine yardımcı olabilirsiniz.
Gençlere şu konularda dikkatli olmalarını hatırlatabilirsiniz:
- Kullandığı ilaçlar hakkında bilgi sahibi olmak
- İlaçlarını zamanında almayı unutmamak
- Astım atağının gelmekte olduğunu, astım semptomlarını farketmek
- Sigara dumanının olduğu ortamın yol açacağı olumsuz etkileri unutmamak
- İş seçiminde, toz, olumsuz hava koşulları veya aşırı fiziksel aktivite gibi tetikleyici faktörleri dikkate almak.
Sağlıklı günlere…
KAYNAKLAR:
- Türk Toraks Derneği. https://toraks.org.tr
- American Lung Association. https://www.lung.org/lung-health-diseases/lung-disease-lookup/asthma/living-with-asthma
- https://hsgm.saglik.gov.tr
- Fesci H, Görgülü Ü. Astım ve Yaşam. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi (2005); 77–83
- Dharmage SC, Perret JL, Custovic A. Front Pediatr. 2019;7:246. Published 2019 Jun 18. doi:10.3389/fped.2019.00246
- Asthma and Allergy Foundation of America. https://www.aafa.org/about-aafa.aspx
Yasal Uyarı: Her hakkı www.superergen.com’a ait olan özgün içerik, Fikir ve Sanat Eserleri ve Türk Ceza Kanunu kapsamında korunmaktadır. https://www.superergen.com adresine çalışır durumda link verilerek alıntı yapılabilir.