Yazan: Dr. Sibel Şensu – 28 Temmuz 2022
Karaciğerin iltihaplı hastalığına hepatit denir. Bu hastalık, birçok kişide kendiliğinden iyileşebilse de, bazı kişilerde siroza, karaciğer yetmezliğine ve karaciğer kanserine ilerleyebildiği için önemli bir sağlık sorunu olarak kabul edilir. Hepatitin en önemli etkeni hepatit virüsü adı verilen bir virüstür ve şimdiye dek bu virüsün 5 tipi (A, B, C, D ve E) tanımlanmıştır. Dünyada 400 milyona yakın kişide virüse bağlı (viral) hepatit mevcuttur. Virüsler dışında, daha nadir olsa da, başka mikroplarla, toksik maddelerle (örn. alkolle, bazı ilaçlarla) ve vücudun kendi hücrelerini düşman kabul ettiği otoimmün hastalıklarla da hepatit gelişebilmektedir.
Hepatit A ve E virüsleri hasta kişinin dışkısıyla kirlenmiş olan su ve yiyeceklerle, yani fekal-oral yolla bulaşır. Kalabalık yaşam koşulları, düşük gelir ve eğitim düzeyi, kırsal bölgede ve gecekonduda yaşamak, sağlıklı su ve tuvalet yetersizliği önemli risk faktörleri kabul edilir. Hepatit B, C ve D virüsleri ise, çoğu kişiye, virüsü içeren kan ve vücut sıvılarından geçer. Yani, virüsü içeren kanın kontrol edilmeden bir başka hastaya verilmesi, tıbbi işlem sırasında virüsü içeren bir aletin, örneğin enjektörün sağlam kişiye batması gibi yollarla sağlam kişiye hastalık geçebilir. Ayrıca hasta anneden bebeğe doğum sırasında virüs aktarılabilir. Diş fırçalarını, traş bıçaklarını paylaşmak risklidir. Bir diğer geçiş yolu ise virüsün cinsel ilişki sırasında oral, vajinal veya anal kanaldan bulaşmasıdır. Hepatit B dünyanın her yerinde bir sağlık sorunudur ve Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre tüm dünyada yaklaşık 300 milyon Hepatit B’li kişi vardır.
Sağlam kişiye virüs bulaştıktan sonra bir kuluçka süresine ihtiyaç vardır. Ardından, aşırı halsizlik, bulantı, kusma, cildin ve skleranın (gözün beyaz kısmı) sarı renk alması, idrar renginin koyulaşması ve karın ağrısı gibi bulgular ortaya çıkar. Hepatit A ve E genellikle şiddetli belirtilerle seyreder ve kişi, belli bir süre sonra iyileşir. Hepatit B, C ve D ise hasta iyileşmiş görünse bile kronikleşebilir; bir süre sonra tekrarlayabilir; ilerleyebilir ve sessiz dönemlerde bile kişi mikrobu bulaştırmaya devam edebilir.
Hepatit tanısında karaciğer işlevlerini gösteren ve virüsün varlığını kanıtlayan bazı kan testlerinden yararlanılır. Tedavisinde ise karaciğerin hasarını hafifletecek ve hastayı rahatlatacak bazı ilaçlar kullanılır.
Korunma Önemlidir!
Hepatit A enfeksiyonundan korunmada hijyenik yaşam, el yıkama ve gıda sektöründe çalışanların enfeksiyon açısından kontrolü çok önemlidir. Hepatit A aşısı da geliştirilmiştir. Hepatit B enfeksiyonuna karşı en etkili korunma yöntemi de aşı olduğundan, ülkemizde 1998’den beri çocukların rutin aşı takviminde yer almaktadır. Ülkemizde yapılan taramalarda hepatit sıklığının yaşla ilişkili olarak arttığı, özellikle okul çağından itibaren yükselme başladığı saptanmıştır. Bununla birlikte, aşılama sayesinde 15 yaşından küçük çocuklarda görülme sıklığında çarpıcı bir azalma olması sevindirici bir bulgudur.
Güvenli kan ürünleri kullanımını sağlamak, damar içi madde kullananlarda viral hepatitlerin bulaşmasını önlemek, sağlık hizmeti verenleri hepatit bulaşmasından korumak, mikrop taşıyan anneden bebeğe geçişi önlemek diğer çok önemli konulardır. Hastalığı taşıyan pek çok kişide herhangi bir belirti ve bulgunun olmaması hastalığı bilinçsizce bulaştırmalarına yol açabilir. Bu nedenle toplum bilincinin artırılması çok önemlidir. Ülkemizde ve dünyada çeşitli etkinlikler planlanan 28 Temmuz Dünya Hepatit Gününün bu farkındalığa yardım etmesi amaçlanmaktadır.
Ergenlerde Hepatit Riski
Ergenlerde ve gençlerde hepatit B açısından en riskli davranışlar birden çok partner ile cinsel ilişki ve damar yoluyla uyuşturucu kullanımıdır. Partner sayısı, cinsel olarak aktif olunan yıl süresi arttıkça ve cinsel yolla bulaşan bir hastalık bulunması durumunda hepatit B enfeksiyonu riski daha yüksek olmaktadır. Meheus’un makalesine göre, gençlerde çeşitli riskli davranışlar birlikte görülmektedir ve örneğin sık cinsel ilişkide bulunan gençler daha fazla alkol almakta, daha fazla sigara içmekte, uyuşturucu kullanmakta, otomobilde daha nadiren kemer takmaktadır. Bu nedenle, bu yaş grubunda sağlık eğitimi yanı sıra hem hepatite hem de HPV’ye karşı aşılama önemlidir. Ayrıca gençler korunmasız cinsel ilişkiye girmemeleri ve piercing, tattoo gibi işlemlerde kullanılan malzemeleri asla paylaşmamaları konusunda uyarılmalıdırlar.
Hepatit A aşısı, hastalığı %90 üzerinde önlemesi nedeni ile, özellikle riskli bölgelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat edecek olan gençlerde yararlı olacaktır.
Hepatit B ile Yaşamak Gerektiğinde Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Hepatit B enfeksiyonu geçiren ve hastalığı kronikleşen bir ergen ve genç hayatını normal şekilde sürdürebilir. Dikkat etmesi gereken konu, kan ve vücut salgıları ile temas edebilecek eşyalarını başkaları ile paylaşmaması ve bir yeri kesilir veya kanarsa başkaları ile temas etmeden üzerini hemen kapatmasıdır. Diş fırçaları, jiletler paylaşılmamalıdır. Cinsel aktif gençler kondom veya benzeri bir koruyucu malzeme kullanmalı, oral, anal ve vajinal yolla bulaşma olabileceğini akılda tutmalıdır. Partnerin aşılanması da iyi olacaktır. Unutulmamalıdır ki; Hepatit B su ve besinlerle, ağız yolundan bulaşmaz; öksürerek ya da dokunarak geçmez.
Hepatite karşı aşılanmak, koruyucu önlemlere dikkat etmek ve kuşkulu durumda hemen kan testi yaptırmak sağlığa giden yoldaki basamaklardır.
Sağlıklı günlere…
KAYNAKLAR:
- Türkiye Hepatit B Yol Haritası. Hepatit B Çalışma Grubu. https://www.vhsd.org/tr/files/download/p1be3700991q4hlip1fjbrgqj64.pdf
- https://www.klimik.org.tr/wp-content/uploads/2019/04/%C3%9Clkemizde-ve-D%C3%BCnyada-Hepatit-Epidemiyolojisi.pdf.
- https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/hepatitis
- Meheus A. Teenagers’ lifestyle and the risk of exposure to hepatitis B virus. Vaccine. 2000 Feb 18;18 Suppl 1:S26-9.
- https://www.nj.gov/health/cd/documents/topics/hepatitisb/teen_or_ya_with_hbv_english.pdf
Yasal Uyarı: Her hakkı www.superergen.com’a ait olan özgün içerik, Fikir ve Sanat Eserleri ve Türk Ceza Kanunu kapsamında korunmaktadır. https://www.superergen.com adresine çalışır durumda link verilerek alıntı yapılabilir.